Hợp đồng tương lai là công cụ đầu tư tiềm năng, mở ra cơ hội sinh lời và quản lý rủi ro hiệu quả cho nhà đầu tư. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về hợp đồng tương lai, bao gồm khái niệm, đặc điểm, lợi ích, rủi ro và cách thức giao dịch.
Giới thiệu chung về hợp đồng tương lai
Hợp đồng là gì?
Hợp đồng là một thỏa thuận pháp lý giữa hai hoặc nhiều bên nhằm tạo ra các nghĩa vụ và quyền lợi cho các bên liên quan. Hợp đồng có thể được lập thành văn bản hoặc bằng lời nói, nhưng để đảm bảo tính pháp lý và tránh tranh chấp, nên lập hợp đồng thành văn bản.
Hợp đồng bao gồm các yếu tố sau:
-
Các bên tham gia: Là những cá nhân hoặc tổ chức tham gia vào hợp đồng.
-
Nội dung hợp đồng: Quy định chi tiết các nghĩa vụ và quyền lợi của các bên, bao gồm các điều khoản về tài sản giao dịch, giá cả, thời gian giao hàng/thanh toán, hình thức thanh toán, trách nhiệm của các bên, quy trình giải quyết tranh chấp...
-
Hình thức hợp đồng: Hợp đồng có thể được lập dưới dạng hợp đồng mua bán, hợp đồng cho thuê, hợp đồng lao động, hợp đồng hợp tác kinh doanh...
-
Thủ tục ký kết: Hợp đồng cần được ký kết đầy đủ bởi các bên tham gia và có thể được công chứng để tăng tính pháp lý.
Ví dụ về hợp đồng:
-
Hợp đồng mua bán nhà: Quy định giá cả, thời gian thanh toán, điều kiện bàn giao nhà, trách nhiệm bảo hành...
-
Hợp đồng lao động: Quy định mức lương, chế độ đãi ngộ, thời gian làm việc, trách nhiệm của người lao động và người sử dụng lao động...
-
Hợp đồng hợp tác kinh doanh: Quy định mục tiêu hợp tác, phân chia lợi nhuận, giải quyết tranh chấp...
Hợp đồng tương lai là gì?
Hợp đồng tương lai là một loại hợp đồng phái sinh, là thỏa thuận giữa hai bên về việc mua bán một tài sản cơ sở (chẳng hạn như cổ phiếu, hàng hóa, chỉ số...) với giá đã thống nhất trước tại một thời điểm trong tương lai.
Ví dụ về hợp đồng tương lai:
-
Nhà đầu tư A dự đoán giá dầu sẽ tăng trong tương lai. Anh ta mua hợp đồng tương lai dầu với giá 50 USD/thùng, đồng ý mua 100 thùng dầu vào tháng 12 tới.
-
Nhà đầu tư B lo ngại giá cổ phiếu công ty XYZ sẽ giảm. Anh ta bán hợp đồng tương lai cổ phiếu XYZ với giá 100 USD/cổ phiếu, đồng ý bán 1.000 cổ phiếu vào tháng 9 tới.
Phân loại hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai được phân loại theo tài sản cơ sở làm nền tảng cho giao dịch, bao gồm:
- Hợp đồng tương lai hàng hóa phái sinh:
-
Giao dịch dựa trên các mặt hàng thiết yếu như đầu tư vàng, giao dịch dầu thô, đầu tư nông sản, ngũ cốc v.v.
-
Phù hợp cho nhà đầu tư muốn phòng ngừa và quản trị rủi ro giá cả hàng hóa hoặc tìm kiếm lợi nhuận từ biến động giá.
- Hợp đồng tương lai tiền tệ:
-
Giao dịch dựa trên tỷ giá hối đoái giữa các cặp tiền tệ khác nhau như USD/EUR, USD/JPY, v.v.
-
Giúp nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro ngoại hối hoặc đầu cơ vào biến động tỷ giá.
- Hợp đồng tương lai lãi suất và trái phiếu:
-
Giao dịch dựa trên các công cụ tài chính có thu nhập cố định như trái phiếu Chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, v.v.
-
Phù hợp cho nhà đầu tư muốn quản lý rủi ro lãi suất hoặc tìm kiếm lợi nhuận từ biến động lãi suất.
- Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu:
-
Giao dịch dựa trên giá trị của một rổ cổ phiếu được chọn lọc, ví dụ như VN30 tại Việt Nam.
-
Phản ánh biến động chung của thị trường chứng khoán, giúp nhà đầu tư đầu tư vào thị trường mà không cần mua bán từng cổ phiếu riêng lẻ.
- Hợp đồng tương lai cổ phiếu:
-
Giao dịch dựa trên giá trị của một cổ phiếu cụ thể, ví dụ như cổ phiếu Vietcombank (VCB) hoặc Hòa Phát (HPG).
-
Mang đến cơ hội đầu tư vào từng cổ phiếu riêng lẻ với đòn bẩy tài chính cao.
Ngoài ra, hợp đồng tương lai còn được phân loại theo thời hạn giao dịch thành:
-
Hợp đồng tương lai ngắn hạn: Có thời hạn giao dịch từ 1 tháng đến 1 năm.
-
Hợp đồng tương lai dài hạn: Có thời hạn giao dịch từ 1 năm trở lên.
Việc phân loại hợp đồng tương lai giúp nhà đầu tư dễ dàng lựa chọn sản phẩm phù hợp với mục tiêu đầu tư và khả năng chịu đựng rủi ro của bản thân.
Đặc điểm hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai có một số đặc điểm sau đây:
- Chuẩn hóa:
-
Hợp đồng tương lai được thiết kế với các điều khoản thống nhất, rõ ràng, được niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch hàng hóa Việt Nam - MXV (đối với đầu tư hàng hóa phái sinh).
-
Nhờ tính chuẩn hóa, các bên tham gia dễ dàng nắm bắt thông tin, giảm thiểu tranh chấp và tạo điều kiện cho giao dịch minh bạch, hiệu quả.
- Bù trừ và ký quỹ:
-
Hoạt động bắt buộc nhằm đảm bảo nghĩa vụ thanh toán của hai bên theo cam kết hợp đồng.
-
Trung tâm quản lý sẽ theo dõi giá thị trường và yêu cầu bù trừ hoặc thanh toán chênh lệch giá trị hợp đồng theo giá thực tế.
-
Cơ chế này giúp giảm thiểu rủi ro thanh toán cho các bên tham gia.
- Dễ dàng đóng vị thế:
-
Nhà đầu tư có thể linh hoạt đóng vị thế bất kỳ lúc nào bằng cách thực hiện giao dịch ngược lại với hợp đồng tương lai tương ứng.
-
Điều này giúp nhà đầu tư chủ động điều chỉnh chiến lược giao dịch phù hợp với biến động thị trường.
- Đòn bẩy tài chính hiệu quả:
-
Tham gia hợp đồng tương lai mang đến tiềm năng sinh lời cao do mức chênh lệch giá có thể lớn hơn so với đầu tư trực tiếp vào tài sản cơ sở.
-
Tuy nhiên, nhà đầu tư cần lưu ý quản lý rủi ro cẩn thận vì đòn bẩy tài chính cũng có thể khuếch đại mức thua lỗ.
- Thanh khoản cao:
-
Hợp đồng tương lai được giao dịch sôi nổi trên Sở giao dịch, tạo điều kiện cho nhà đầu tư dễ dàng mua bán hợp đồng khi cần thiết.
-
Nhờ tính thanh khoản cao, nhà đầu tư có thể nhanh chóng giải ngân vị thế và thu hồi vốn đầu tư.
- An toàn và minh bạch:
-
Hoạt động giao dịch hợp đồng tương lai được quản lý chặt chẽ bởi Sở giao dịch và các cơ quan chức năng, đảm bảo an toàn và minh bạch cho các bên tham gia.
-
Quyền và nghĩa vụ của các bên được quy định rõ ràng trong hợp đồng, giúp hạn chế tranh chấp và bảo vệ lợi ích nhà đầu tư.
Lợi ích của hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai mang lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư, bao gồm:
-
Phòng ngừa rủi ro: Hợp đồng tương lai giúp nhà đầu tư bảo vệ bản thân khỏi biến động giá của tài sản cơ sở. Ví dụ: nhà đầu tư sở hữu lượng lớn ngũ cốc có thể mua hợp đồng tương lai ngũ cốc để khóa giá bán trong tương lai, hạn chế ảnh hưởng tiêu cực từ biến động giá thị trường.
-
Tìm kiếm lợi nhuận: Nhà đầu tư có thể kiếm lời từ việc dự đoán chính xác xu hướng biến động giá của tài sản cơ sở. Mua hợp đồng tương lai khi giá dự đoán sẽ tăng và bán ra khi giá đạt đỉnh để chốt lời. Ngược lại, bán hợp đồng tương lai khi giá dự đoán sẽ giảm và mua lại khi giá thấp để hưởng lợi nhuận từ chênh lệch giá.
-
Đòn bẩy tài chính: Nhà đầu tư chỉ cần đặt cọc một tỷ lệ nhỏ giá trị hợp đồng để thực hiện giao dịch, từ đó có thể kiểm soát khối lượng giao dịch lớn hơn so với vốn đầu tư ban đầu. Tuy nhiên, đòn bẩy tài chính cũng có thể khuếch đại mức thua lỗ nếu dự đoán sai xu hướng thị trường.
-
Tính thanh khoản cao: Hợp đồng tương lai được giao dịch sôi nổi trên Sở giao dịch, giúp nhà đầu tư dễ dàng mua bán hợp đồng khi cần thiết. Nhà đầu tư có thể nhanh chóng giải ngân vị thế và thu hồi vốn đầu tư.
-
Dễ dàng đóng vị thế: Nhà đầu tư có thể linh hoạt đóng vị thế bất kỳ lúc nào bằng cách thực hiện giao dịch ngược lại với hợp đồng tương lai tương ứng. Điều này giúp nhà đầu tư chủ động điều chỉnh chiến lược giao dịch phù hợp với biến động thị trường.
Rủi ro của hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai cũng đi kèm với một số rủi ro, bao gồm:
-
Rủi ro thị trường: Biến động giá của tài sản cơ sở có thể ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận hoặc thua lỗ của nhà đầu tư. Nếu giá biến động ngược chiều so với dự đoán, nhà đầu tư có thể lỗ lớn, thậm chí mất hết vốn đầu tư.
-
Rủi ro thanh toán: Nếu một bên tham gia giao dịch không thực hiện nghĩa vụ thanh toán theo hợp đồng, nhà đầu tư đối tác có thể bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, rủi ro này thường được giảm thiểu bởi các biện pháp quản lý rủi ro của Sở giao dịch và Trung tâm thanh toán.
-
Rủi ro thanh khoản: Trong trường hợp thị trường biến động mạnh hoặc thanh khoản thấp, nhà đầu tư có thể gặp khó khăn khi mua hoặc bán hợp đồng tương lai. Điều này có thể dẫn đến tình trạng khó giải ngân vị thế và ảnh hưởng đến khả năng thu hồi vốn đầu tư.
-
Rủi ro thao túng thị trường: Một số trường hợp thao túng giá có thể xảy ra trên thị trường hợp đồng tương lai, ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả của thị trường. Nhà đầu tư cần lưu ý và chọn lọc thông tin giao dịch từ các nguồn uy tín để hạn chế rủi ro này.
-
Rủi ro do đòn bẩy tài chính: Như đã đề cập, đòn bẩy tài chính có thể khuếch đại mức thua lỗ nếu dự đoán sai xu hướng thị trường. Nhà đầu tư cần quản lý rủi ro cẩn thận và sử dụng đòn bẩy phù hợp với khả năng tài chính của bản thân.
Quy trình giao dịch hợp đồng tương lai
Để tham gia giao dịch hợp đồng tương lai, nhà đầu tư cần thực hiện các bước sau:
-
Mở tài khoản giao dịch tại công ty chứng khoán có chức năng môi giới giao dịch hợp đồng tương lai.
-
Nạp số tiền ký quỹ ban đầu vào tài khoản giao dịch.
-
Lựa chọn sản phẩm hợp đồng tương lai phù hợp với mục tiêu đầu tư và khả năng chịu đựng rủi ro.
-
Đặt lệnh mua hoặc bán hợp đồng tương lai qua hệ thống giao dịch điện tử của công ty chứng khoán.
-
Quản lý vị thế giao dịch và thực hiện các thao tác điều chỉnh hoặc đóng vị thế khi cần thiết.
Hợp đồng tương lai là công cụ đầu tư tiềm năng với nhiều lợi ích, nhưng cũng đi kèm với rủi ro nhất định. Do đó, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức đầy đủ và kỹ năng quản lý rủi ro hiệu quả trước khi tham gia giao dịch hợp đồng tương lai.