Trong buổi gặp gỡ gần đây giữa Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) và Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đại diện cho 12 tỉnh, thành phố thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), Bộ trưởng Lê Minh Hoan đã chia sẻ những thông tin quan trọng liên quan đến Đề án "Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030".
Đề án này, được Thủ tướng phê duyệt vào cuối năm 2023, đặt ra các mục tiêu đầy tham vọng. Đến năm 2025, 12 tỉnh, thành phố trong vùng ĐBSCL sẽ trồng 180.000 ha lúa có phát thải thấp và thử nghiệm cấp tín chỉ carbon cho các khu vực đạt chuẩn. Đến năm 2030, diện tích này sẽ được mở rộng thêm 820.000 ha lúa phát thải carbon thấp.
Xem thêm : Khám phá sàn giao dịch nông sản - Vì sao sàn giao dịch nông sản Việt Nam chưa thực sự phát triển?
Đề án cũng nhằm giảm 30% chi phí đầu vào, giúp tiết kiệm khoảng 9.500 tỷ đồng cho các hộ nông dân. Ngoài ra, tỉ suất lợi nhuận của người trồng lúa sẽ tăng 50% và giảm 10% lượng khí nhà kính phát thải. Thí điểm của Đề án đã được triển khai trong ba vụ lúa liên tiếp tại các tỉnh Cần Thơ, Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang, và Đồng Tháp.
Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, một mô hình thí điểm rộng 50 ha tại Hợp tác xã Tiến Thuận, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ, đã cho thấy những kết quả tích cực. Nông dân đã giảm lượng giống lúa sử dụng từ 140 kg xuống còn 60 kg/ha, giảm số lần bón phân từ 3-4 lần còn 2 lần mỗi vụ, và giảm ít nhất 20% lượng phân bón vô cơ. Những cải tiến này đã làm giảm thiểu nguy cơ cây lúa bị ngã, dịch bệnh và tổn thất sau thu hoạch.
Hơn nữa, lúa sau thu hoạch được mua với giá cao hơn 200-300 đồng/kg so với canh tác thông thường. Việc giảm lượng giống lúa xuống còn 60 kg/ha giúp tiết kiệm 1,2 triệu đồng, giảm chi phí phân bón 0,7 triệu đồng, và năng suất đạt từ 6,3-6,5 tấn/ha, cao hơn so với cách làm truyền thống là 5,8-6,1 tấn/ha.
Giảm phát thải là xu thế tất yếu Đề án này hứa hẹn sẽ tạo nên một "cách mạng" trong sản xuất lúa gạo ở Việt Nam. Bà Hà Thị Nga, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam và Ủy viên Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp, khẳng định rằng: "Đề án này có ý nghĩa rất lớn. Nó không chỉ giúp sản xuất lúa gạo ở ĐBSCL trở nên tập trung và phát triển đồng bộ, mà còn khai thác được chuỗi giá trị lúa gạo, bao gồm cả việc tận dụng phụ phẩm nông nghiệp."
Mục tiêu kép của Đề án là giảm phát thải khí nhà kính và tăng thu nhập cho nông dân thông qua việc cấp tín chỉ carbon. Điều này không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn làm cho gạo Việt Nam có lợi thế hơn khi xuất khẩu ra thị trường quốc tế.
Việc thực hiện thành công Đề án này sẽ nâng tầm cho hạt gạo Việt Nam. Tuy nhiên, Bộ NN&PTNT, lãnh đạo các tỉnh và HTX, cùng với người nông dân, sẽ cần quyết tâm cao vì rào cản lớn nhất chính là thay đổi tư duy sản xuất truyền thống đã ăn sâu vào người dân.
Không chỉ dừng lại ở lợi ích kinh tế, ông Ong Quốc Cường từ Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) cho biết, ở Đông Nam Á, lúa gạo là nguồn phát thải khí nhà kính lớn hơn cả chăn nuôi hoặc các loại cây trồng khác. Lượng khí mê-tan thải ra từ canh tác lúa là do phương pháp trồng lúa truyền thống, khi ruộng lúa ngập nước tạo điều kiện cho khí mê-tan và các khí nhà kính khác thoát ra. Trong toàn bộ ngành nông nghiệp, lúa gạo có tiềm năng lớn nhất để giảm phát thải, với trung bình 1 ha lúa phát thải khoảng 12,7 tấn CO2 tương đương mỗi năm. Nếu áp dụng công nghệ canh tác phát thải thấp, Việt Nam có thể giảm từ 40% đến 65% lượng phát thải này, tương đương 8,3 tấn CO2 mỗi năm trên mỗi ha.
Ông Cường cũng đề xuất phương pháp tưới ngập khô xen kẽ, giúp giảm 45% lượng phát thải; trồng các giống lúa ngắn ngày có thể giúp giảm 7% phát thải; và xử lý rơm sau thu hoạch bằng cách không đốt có thể giảm thêm 15% lượng phát thải. Với việc vùng ĐBSCL đang đối mặt với những thách thức lớn do biến đổi khí hậu, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh rằng Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao ở ĐBSCL không chỉ giải quyết các vấn đề của ngành lúa gạo mà còn giúp tổ chức lại sản xuất, thay đổi tư duy canh tác, và mở rộng thị trường.
Bộ trưởng cũng nhận định rằng trong hàng chục năm qua, cấu trúc ngành lúa gạo ở ĐBSCL còn "mong manh" và "rời rạc", thiếu sự liên kết do tư duy sản xuất nhỏ lẻ, manh mún của người nông dân. Nếu Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao này thành công, nó sẽ được nhân rộng ra các vùng khác và có thể áp dụng tương tự với các ngành chăn nuôi, thủy sản… Nông dân sẽ đóng vai trò chủ chốt trong Đề án, và tăng trưởng xanh cùng giảm phát thải là xu hướng không thể đảo ngược.
Thực tế đã chứng minh rằng hạt gạo Việt Nam đang ngày càng khẳng định vị thế của mình trên thị trường quốc tế, với tốc độ xuất khẩu vượt qua nhiều quốc gia khác. Hiện nay, Bộ NN&PTNT và Bộ Công Thương đã đề xuất Chính phủ đưa "thương lái" vào hệ thống ngành hàng lúa gạo. Bộ trưởng nhấn mạnh rằng để ngành hàng lúa gạo bền vững, cần có một hệ sinh thái với sự tham gia của tất cả các bên: nông dân, thương lái, doanh nghiệp, và Nhà nước. Đặc biệt, lãnh đạo các địa phương cần coi đây như một cuộc "cách mạng" để đảm bảo sự thành công của Đề án.
Xem thêm : Hàng hóa phái sinh là gì? Tìm hiểu cách đầu tư hàng hóa sinh lời